Ficha de traballo (42)

Comenta os seguintes refráns, ditos e expresións da fala popular galega:

1. O que se pica, allos come;
2. Naranjas de la China;
3. Ser can de moitas merendas;
4. O palleiro non se fai sen palla;
5. Comer coma un paxariño;
6. Co tempo maduran as uvas;
7. Comer rabos de pasa;
8. Sacar tallada;
9. Ser todo mel e manteiga;
10. Relear;
11. Facer feira;
12. Somellar unha feira;

Utensilios

Os tarros de cristal empregábanse para a conservación de marmeladas e conservas de froitas de elaboración caseira.

Eran utensilios que se reutilizaban unha e outra vez ata que escachaban.

Os nosos menús

Menú 303:

• Ensalada de noces;
• Filetes de polo ó ferro con ensalada mixta;
• Froita de tempada;

Menú 304:

• Sopa de pescado;
• Tortilla española;
• Macedonia de froitas;

Menú 305:

• Ovos recheos;
• Bacallao á brasa;
• Froita de tempada;

Menú 306:

• Anguilas fritidas ou calquera ou pescado miúdo;
• Guiso de carne;
• Xelado;

Da miña bitácora

A nosa memoria musical

Axéitame a polainiña (1),

axéitama polaína,

axéitama diste lado

que diste outro xa che está.

Quero bailar e troular

anque son vello, netiña,

que traballen os que poden

que eu traballei toda a vida.

Quero ir ás festas e ás romerías,

come-lo pulpo e outras cousas finas,

beber bo viño, falar coa xente

e ouvi-la gaita do señor Vicente.

E véndemos bois e véndemas vacas

e non vendas o pote das papas;

véndema cunca e mailo cunqueiro

e non me vendas o meu tabaqueiro.

E axéitama polainiña

e axéitama palaina,

axéitama diste lado

que diste outro xa che está.

(1) Cantiga que interpretaba magnificamente Fautisno Santalices, acompañándose coa zanfoña.

Guiso de carne

Ingredientes:

• Carne de terneira;
• Patacas pequenas;
• Chícharos;
• Cebola pequena;
• Sal;
• Aceite de oliva;
• Viño branco;
• Ourego;
• Azafrán;

Elaboración:

Cortámo-la carne en tacos, eliminando a graxa e os nervos. Adobámola con aceite de oliva, viño branco e ourego. Deixamos repousar un par de horas.

Poñemos un pouco de aceite na cazola e dourámo-la carne; engadímo-las patacas, os chícharos, os restos do adobo, a cebola enteira, unha pizca de azafrán e o sal e cubrimos con auga. Deixamos cocer a lume lento.

É un prato que facilita a inxestión de carne a aquelas persoas ás que esta non lles gosta ou para as que teñan algún problema de masticación (persoas maiores, por exempro).

Utensilios

Ficha de traballo (41)

O ALMORZO:

1. ¿Que almorzaban cando eran nenos?

• Leite
• Chiculate
• Cacao
• Café
• Auga con sal
• Cascarilla
• Pan
• Froita...

2. ¿Almorzaban o mesmo en tódalas épocas do ano?

3. ¿A que hora almorzaban?

4. ¿Onde almorzaban?

• Cociña
• Comedor
• Cuarto
• Fóra...

5. ¿Que almorzaban os outros membros da familia?

• Avós
• Pai
• Nai
• Irmáns máis vellos
• Xornaleiros
• Outras persoas do servizo...

6. ¿Marchaba para a escola sen amorzar?

7. ¿Dábanlle leite en pó na escola?

8. ¿Que lles daba de almorzar ós seus fillos?

9. ¿Que almorza actualmente?

• Leite
• Iogurt
• Cacao
• Café
• Té
• Marmeladas
• Tostadas
• Froita
• Cereais...

Os nosos menús

Menú 300:

• Champiñóns ó allo;
• Brochetas de solomiño;
• Mazás asadas;

Menú 301:

• Caldo galego;
• Polbo á feira;
• Tarta de queixo;

Menú 302:

• Croquetas de xamón;
• Raia con xudías verdes;
• Xelado;

Da miña bitácora

Os Diarios de Mariana Canabal

"O aceite vendíase a granell, por litro ou por cuartillo (medio litro). Botábase nunha botella de vidrio, que levaban os compradores, por medio dunha máquina de émbolo, que soía estar colocada nunha esquina do mostrador nas tabernas e ultramariños.

"Se se mercaban cantidades máis grandes empregábanse damajuanas (garrafas) que podían ter unha capacidade de ata 16 litros.

"Ás veces o aceite pagábase en especies, trocándoo por ovos, caña, etc.

No inverno, coas baixas temperaturas, o aceite callábase nas botellas. Achegábanas ó lume da lareira con coidado para que non estoupasen e, co calor, formábanse unhas capas brancas en suspensión sobre o resto do líquido, que ó mover a botella somellaban copos de neve. Era un fenómeno que chamaba a atención dos rapaces, que ficabamos un anaco ollando para a botella ata que volvía a apousar...

Utensilios

Utensilios realizados polos oleiros, que se mercaban preferentemente nas feiras. Estes recipientes empregábanse tanto para cociñar coma para conserva-los alimentos. Estas funcións perduraron a pesares da aparición doutros utensilios máis resistentes ó calor, coma as potas de ferro esmaltado, por exempro, para a elaboración de pratos específicos, coma asados, paellas ou pescados; e tamén para preservar productos da gastronomía tradicional (chourizos, poño por caso), nun intento de conservar sabores de gran poder evocador.

Curiosidades

O "Padriño seco":

Dicíase do que non lle levaba ó seu afillado o "bolo" pola Páscoa, tal como era costume na sociedade tradicional galega.

Ficha de traballo (40)

HÁBITOS ALIMENTICIOS: ¿Cales son os alimentos que predominan na nosa dieta?

Completamos a táboa indicando dous productos consumidos habitualmente no almorzo, un menú consistente nun primeiro prato, un prato principal e unha sobremesa para o xantar e un prato e unha sobremesa para cea. Facemos iso para cada un dos días da semán.

Unha vez que a táboa está completa, coloreamos cada cela empregando o seguinte criterio:

• Carnes: roxo;
• Pescados: azul;
  
• Froitas e verduras: verde;
• Ovos: laranxa;
• Lácteos: amarelo;
• Patacas, pasta e arroz: branco... coma no exempro:
• 

Os nosos menús

Menú 296:

• Ensalada de pasta;
• Ovos recheos;
• Iogurth;

Menú 297:

• Langostiños ó ferro;
• Estofado de carne;
• Laranxas á canela;

Menú 298:

• Gambas ó allo;
• Carne ó caldeiro;
• Tarta de queixo;

Menú 299:

• Pementos recheos;
• Guiso de calamares;
• Froita de tempada;

Sopa de cabaza

Ingredientes:

• Cabaza;
• Ceboleta;
• Manteiga;
• Caldo de verduras;
• Tona líquida;
• Sal;
• Pementa;

Elaboración:

Córtase a cabaza en dados;

Derrétese a manteiga nun cazo, añádenselle a ceboleta e a cabaza; cando a ceboleta esté dourada, agrégaselle o caldo de verduras:

Cando a cabaza esté cocida, pásase pola batidora e déixase repousar uns minutos;

Ponse outra vez ó lume, añádeselle a tona líquida e corrísese de sal e pementa.

Os Diarios de Mariana Canabal

A herbaluisa

"En case tódalas hortas había un destes arbustos. Aproveitábanse as follas, que se collían unha a unha, aproveitando só as máis tenras, para facer infusións ás que se lles atribuían propiedades dixestivas similares ás da macela. Se alguén nona tiña, pedíalla a un viciño ou, simplemente leváballe unha poliña porque a ninguén lle parecía mal.

"Gostábame que miña avoa me mandara facer ese labor, xa que as follas da herbaluisa teñen un agradable arrecendo que se impregnaba nas mans e duraba un certo tempo.

"Á infusión añadíanlle ocasionalmente unhas pingas de anís ou de augardente de herbas.

"Tamén se empregaban, neste caso sen escollelas tanto, para misturadas con romeo, petalos de rosa, etc. e preparar na noite de San Xoán a auga coa que se lavaban a cara e mailas mans ó día seguinte...

Curiosidades

"MATAR JUDÍOS":

Así lle dicían nalgúns lugares de Castela a tomar limonada ou sangría, feita con viños da zoa.

Costume propia da Semana Santa, sobre todo o Vernes Santo, e da Páscoa.

(Informante: N.M.F., natural da provincia de Valladolide).

Utensilios

Utensilios de diferentes materiais, épocas e estilos misturábanse parao uso cotián, mentres que para as festas e celebracións as familias ou, millor dito, as mulleres da casa, porque os homes non se preocupaban por iso, sacaban a millor louza que tiñan, así coma manteis e lenzos de calidade.

Ficha de traballo (39)

Comenta os seguintes refráns, ditos e expresións da fala popular galega:

• Ser de mal dente;
• Comer á punta do dente;
• Deus dalle noces a quen non ten dentes;
• ¡Vai afiando as moas!
• ¿Se nono podo morder, chúpoo!
• Ter a alguén debaixo dun dente;
• De grandes ceas están as sepulturas cheas;
• Poñerlle a alguén os dentes largos;
• Comer cos ollos;
• Comer máis cos ollos que coa boca;
• Estar sen probar bocado;
• Irse o comido polo servido;
• Descobrírselle o pastel;
• 
  

Ensalada de gambas

Ingredientes:

• Gambas;
• Remolacha;
• Laranxa;
• Limón;
• Aceite de oliva;
• Sal;
• Pementa;

Elaboración:

Cócese a remolacha, pélase en quente e déixase enfriar;

Cócense as gambas con sal e déixanse enfriar; pelaranse pouco antes de servilas;

Nun cazo ponse ó lume o zume da laranxa e do limón e déixase reducir ata a metade; mistúrase co aceite de oliva, sal e a pementa;

Córtase a remolacha e ponse nun prato coas gambas por enriba e condiméntase coa vinagreta.

Os nosos menús

Menú 293:

• Longueiróns ó ferro;
• Pescada á galega;
• Flan con tona;

Menú 294:

• Ensalada de pementos;
• Pasta á carbonara;
• Xelado;

Menú 295:

• Ensalada de gambas;
• Milanesa de terneira con patacas fritidas;
• Froita de tempada;

Utensilios

Soían "forrarse" cun pano de lenzo máis ou menos fino; logo de tea de vichí;

Ás máis toscas feitas na casa, case sempre polos máis vellos que aproveitaban para aprenderlle ós rapaces esta habilidade, foron sucedendo as mercadas nas feiras ou nas tendas das vilas.

Da miña bitácora

Ficha de traballo (38)

AS COMIDAS DAS FESTAS (2):

1.- Describe un menú típico das festas da túa infancia, adolescencia, xuventude... e un menú dunha celebración familiar actual;

2.- ¿Cantas persoas se xuntaban para comer?

• Somente a familia máis próxima;
• A familia extensa;
• A familia máis outros achegados;

3.- ¿Cantas persoas se xuntan agora?

4.- ¿Añora algo das festas da súa infancia? Especificar;

5.- ¿Lembra o menú do seu propio casamento?

6.- ¿E o menú dos casamentos dos seus fillos?

7.- Describa o menú da última voda á que asisteu;

8.- ¿Aportaban os convidados a unha festa algo de comer (sobremesas, entremeses, bebidas...);

9.- ¿Era costume na zoa onde residía mandar a proba do casamento a alguén? Especificar;

Ensalada de pementos

Ingredientes:

• Pementos roxos;
• Pementos verdes;
• Allo;
• Cebola;
• Tomates;
• Aceite de oliva;
• Vinagre;

Elaboración:

Ásanse os tomates e os pementos no forno, cos dentes de allo enteiros, aceite de oliva e sal, añadindo un pouco de auga. Retíranse do forno e déixanse enfriar.

Cando estén mornos, pélanse os pementos e córtanse en xuliana.

Os tomates pásanse por un coador a unha tixola, xunto co líquido soltado polos pementos e déixase reducir; entón incorparamo-los pementos e agardamos a que a mistura enfríe.

Añádese a cebola, aceite de oliva, vinagre e unhas areas de sal.

Os nosos menús

Menú 290:

• Ensalada de endivias;
• Tortilla española;
• Piña en almíbar;

Menú 291:

• Champiñóns con xamón;
• Pescada en salsa verde;
• Mousse de chiculate;

Menú 292:

• Mexilóns ó vapor;
• Xudías con xamón;
• Tarta de iogurt;

Utensilios

Para alumearse ou para protexerse das tronadas.

Neste caso empregábase a vela bendecida que se levara á eirexa o día de Xoves Santo. Ó mesmo tempo invocábase a protección de Santa Barbara.

Gazpacho

Ingredientes:

• Tomates;
• Allo;
• Vinagre;
• Aceite de oliva;
• Miga de pan reseso;
• Auga;
• Sal;

Elaboración:

Lávanse os tomates e córtanse en anaquiños; pélanse os dentes de allo; mistúranseos tomates,o allo, o vinagre, o aceite de oliva e a miga de pan; pásase a mistura pola batidora; añádeselle a auga e o sal;

Podemos engadirlle picatostes ou pemento verde, xamón e ovo cocido, cortados en taquiños.

Sérvese moi frío.

Da miña bitácora

Pescada con tomate

Ingredientes:

• Lomos de pescada, sen espiñas;
• Aceite de oliva;
• Ceboleta;
• Dente de allo;
• Tomates maduros;
• Zucre;
• Loureiro seco;
• Sal;

Elaboración:

Pícamo-la ceboleta e mailo allo e salteámolos nunha cazola, cun pouco de aceite de oliva e unha area de sal.

Pelamo-los tomates maduros, cortámolos en taquiños e añadímolos ó sofrito co zucre e o loureiro.

Deixamos cocer ata que espese. Cocemos aparte a pescada e servímola sobre o tomate cun chorro de aceite.

Ficha de traballo (37)

AS COMIDAS DAS FESTAS:

1. ¿Cales eran os menús máis habituais nas festas patronais? Indicar a data das festas e os Santos ou Santas Patronos ós que estaban adicadas para establecer unha correlación entre as tres variables: data, Patrón e prato principal.
2. ¿Quen facía a comida o día da festa? A muller da casa, a avoa, persoa de servicio, contrataban a alguén só para cociñar ese día, participaba algún home na elaboración dos pratos...
3. ¿Encargaban pratos xa elaborados? (De repostería, por exempro).
4. ¿Que productos dos cosumidos nas festas procedían das colleitas ou da crianza doméstica, no caso dos animais?
5. ¿Que productos mercaban?
6. ¿Onde os mercaban? Taberna, feira, establecementos especializados...
7. ¿De cantos pratos constaba o menú do día da festa?

A gastronomía e os productos alimenticios no cancioneiro tradicional galego

Algúns exempros:

Esta noite hai unha fía,

tamén hai unha espadela;

póñame o caldo, mi-madre,

que eu temén quero ir a ela.

Maruxiña do forneiro,

hoxe teu pai coceu,

dame un anaco de broa,

pola nai que te pareu.

De Portugal me mandaron

un guisadiño con mollo,

coa cabeza dunha pulga

e o corazón dun piollo.

De Portugal me mandaron

tres peras nun ramalliño,

quen me dera a min saber

quen me ten tanto cariño.

Os nosos menús

Menú 287:

• Sopa de cebola;
• Raxo estofado con patacas pequenas e pementos morróns;
• Froita de tempada;

Menú 288:

• Ensalada de atún;
• Pasta á carbonara;
• Froita de tempada;

Menú 289:

• Revolto de espinacas;
• Pescada con tomate;
• Tarta de Santiago;

Pasta á carbonara

Ingredientes:

• Pasta (espaguetis, macarróns...);
• Panceta curada;
• Dous dentes de allo;
• Nata liquida;
• Aceite de oliva;
• Dous ovos;
• Sal;
• Perixel;

Elaboración:

Cócese a pasta; sálgase; nun bol bátense os ovos e añádeselle a tona líquida.

Na tixola sáltease a panceta cortada en dados; añádeselle o allo picado e cando este esté dourado mistúranse a panceta e mailo allo no bol con ovos e a nata líquida e pónselle o perixel ben picadiño.

Escúrrese a pasta e añádeselle a mistura, dáselle unhas voltas para que espese a prebe e sérvese ben quente.

Utensilios

Da miña bitácora

Leite callada ó forno

Ingredientes:

• 10 xemas de ovo;
• 12 culleradas de zucre;
• 200 cc de leite
• 600 gramos de tona (nata) líquida;
• tona de laranxa;

Elaboración:

Misturamos ben as xemas e o zucre ata que espese e faga unha crema.

Añadimo-la tona de laranxa ó leite e maila nata e poñémolo ó lume ata que ferva e entón misturámoslle a crema.

Vertémo-la mistura en moldes coma os do flan, que poñemos a baño María no forno ata que a superficie calle.

Retiramo-los moldes do forno e, unha vez que enfríen, espolvoreamos de zucre e metemos no forno para carameliza-lo zucre.

Os nosos menús

Menú 283:

• Crema de espárragos;
• Bacallao á brasa;
• Filloas recheas de marmelada de pexego;

Menú 284:

• Crema de zanoria;
• Salmón ó ferro;
• Tarta de Santiago;

Menú 285:

• Revolto de acelgas;
• Coello guisado;
• Mazás asadas;

Menú 286:

• Pementos de Padrón;
• Empanada de polbo;
• Leite fritido;

Ficha de traballo (36)

Comenta o seguintes refráns, ditos e expresións da fala popular galega:

• Irlle o comido polo servido;
• Vaite ganancia, non me deas perda;
• Cambiarás de muiñeiro, pero non de ladrón;
• Cartos de sardiñas;
• Foron felices e comeron perdices;
• Chuparse os dedos;
• Chupar do bote;
• Facerlle cóxegas (un determiñado alimento);
• Comer a rancho;
• Poñerse coma un tomate;
• As de Padrón, pimenteiras;
• As contas craras e o chiculate espeso;

Utensilios

Os Diarios de Mariana Canabal

"O boi de posto era un boi sen castrar, adicado á reproducción. Cando a vaca estaba en celo, que lle dicían "andar ó boi", os paisanos levábana á casa do propietario do boi, moitas veces noutra parroquia, para que este a cobrira ("leva-la vaca ó boi").

Curiosamente seguiron empregando estas expresións cando, a finais dos anos 50, os bois de posto foron sustiuídos pola práctica da inseminación artificial a mans dos veterinarios.

"En distintos lugares dos concellos levantáronse con esa finalidade unhas casetas de ladrillo ou, as máis delas, de adobe, cubertas unhas con tellas do país e outras con uralita; sen fiestras, só cuns pequenos bufarros para deixar pasar a luz natural na parte máis alta da parede. Os nenos tiñamos moita curiosidade por saber que había dentro daqueles cubículos, tanta que nen sequera o penetrante cheiro dos excrementos nos disudía da nosa pretensión.

"Como non eramos capaces de chegar á altura dos bufarros, ollabamos por debaixo do portón, tumbándonos por completo no chan, pero quedabamos absolutamente dececionados ó non ver outra cousa que non foran as boñigas secas...

Da miña bitácora

Langostiños en prebe picante

Ingredientes:

• Langostiños
• Caboleta
• Allo
• Manteiga
• Guindilla
• Salsa de tomate
• Pementa negra
• Sal
• Aceite de oliva

Elaboración:

Quitánselle as cabezas ós langostiños; pícanse a ceboleta e mailo allo e frítense lixeiramente nunha cazola con aceite de oliva, añádenselle a manteiga e maila guindilla, a pementa negra e o sal; cando empece a ferver añádese a salsa de tomate e déixase facer lentamente.

Nunha tixola quente saltéanse os langostiños, de xeito que queden tostados por fóra, e añádese o sofrito.

Sérvense con pasta, arroz branco ou puré de patacas.

Os nosos menús

Menú 279:

• Polbo á feira;
• Fideos con ameixas;
• Froita de tempada;

Menú 280:

• Sopa de fideos;
• Polo asado con patacas e ensalada;
• Froita de tempada;

Menú 281:

• Empanada de atún;
• Pescada á galega;
• Xelado;

Menú 282:

• Longueiróns ó ferro;
• Carne ó caldeiro;
• Leite fritido;

Utensilios

Utensilios de cerámica doutros lugares chegaban a Galicia por mor da emigración e tamén dos quintos que traían algún "recordo" cando retornaban de cumprir o servicio militar.

Da miña bitácora

Bacallao con espinacas

Ingredientes:

• Bacallao previamente desalgado;
• Espinacas;
• Aceite de oliva;
• Sal;
• Allo;
• Perixel;
• Caldo de verduras;

Elaboración:

Frítese o bacallao a lume lento e retírase para un prato.

No mesmo aceite frítense os dentes de allo, añádenselle o perixel e o caldo de verduras; deixamos que ferva e añadimo-las espinacas. Salgamos.

Os nosos menús

Menú 275:

• Crema de zanoria;
• Peituga de polo ó ferro;
• Rosquillas de anís;

Menú 276:

• Empanada de atún;
• Tortilla española;
• Quiexo con marmelo;

Menú 277:

• Revolto de espinacas;
• Bacallao con pasas;
• Mazás asadas;

Menú 278:

• Ensalada de gambas con salsa rosa;
• Peixesapo á galega;
• Filloas recheas de mel;

Gazpacho andaluz

Ingredientes:

• Tomates
• Colombro (Pepino)
• Pemento verde
• Allo
• Pan reseso
• Aceite de oliva
• Vinagre
• Sal
• Auga

Elaboración:

Ponse o pan a remolo; machácanse os dentes de allo no morteiro; pícanse o pemento e mailo colombro, quitándolles a semente; pélanse os tomates e pásase a mistura pola batidora, añadíndolle o aceite de oliva.

Bótase nun bol e agréganselle a auga, o vinagre e o sal. Sérvese moi frío.

Ficha de traballo (35)

Comenta os seguintes refráns, ditos e expresións da fala popular:

• Non chegar nen a media merenda;
• Acudir como moscas a la miel;
• Contigo pan e cebola;
• Ir de lúa de mel;
• Ser de bo ou mal dente;
• A vergonza do galego;
• Saír do cascarón;
• Negarlle a un o pan e o sal;
• Ser unha veiga aberta;
• Estar nos ósos;
• Ser un óso duro de roer;
• A pedir de boca;

Croquetas de xamón

Ingredientes:

• Xamón;
• Fariña;
• Ovo batido;
• Aceite de oliva;
• Pan relado;
• Sal;
• Leite;
• Perixel;

Elaboración:

Ponse un pouco de aceite de oliva nun cazo ó lume e vaise botando a fariña e mailo leite, removendo continuamente para que non se pegue, ata conquerir unha pasta fina e homoxénea.

Pícanse o xamón e mailo perixel moi miudiño e mistúranse coa pasta; remóvese unha vez máis e añádeselle o sal.

Retírase do lume e déixase enfriar. Coa axuda dunha culler facemo-las croquetas que rebozamos con ovo batido e pan relado e fritimos para servir quentes.

Utensilios: As damajuanas

Fragmento dos Diarios de Mariana Canabal:

"Empregábanse para levar pequenas cantidade de viño ás once ou á merenda, para os que traballaban nas leiras, ou cando se ía de romería.

"Habíaas de distintos tamaños; pero predominaban as de 8 ou 16 litros de capacidade.

"Nos anos 60 quitábaselle o "cesto" e decorábanse con vitolas dos puros habanos, para darlle unha función ornamental; tamén se lles daba textura deixando esbarar cera derretida pola superficie exterior e pintándoas logo con "ouro líquido" (pintura dourada)...

Os Diarios de Mariana Canabal

"Gardabamo-lo pan reseso para unha muller que fora viciña durante un tempo e logo marchara para as aforas. Como alí tiña horta, prantaba verdura e no soto da casa criaba porcos, galiñas e coellos para axudar á economía familiar. Viña recoller o pan unha vez por semán, case sempre os vernes. Ó principio só llo gardabamos nós, pero logo comezaron a facelo outras viciñas.

"De vez en cando, traíanos unhas ducias de ovos e maila proba do porco cando mataba (chicharróns, un anaco de touciño e parte do raxo) para amosarnos o seu agradecemento. Desde o ponto de vista económico era un mal negocio para ela, pero servíalle de disculpa para seguir en contacto coas súas antiguas viciñas...

Ficha de traballo (34)

O CALDO:

1. Describir, cada un á súa maneira, como se fai o caldo galego.
2. ¿Cantas veces por semán comían caldo cando eran nenos?
3. ¿Con que frecuencia comen caldo actualmente?
4. ¿Que diferencias hai entre o caldo que toman agora e o que tomaban cando eran nenos?
5. ¿Quen facía o caldo na súa casa?
   • nai
   • avoa
   • outras mulleres da casa (especificar)
   • persoa de servizo
6. ¿Como conservaban o caldo dun día para outro ou máis?
7. ¿Tomaban o caldo antes ou dispois do resto da comida?
8. Ditos e refráns relacionados co caldo.
9. Supersticións relacionadas co caldo.

Os nosos menús

Menú 272:

• Mexilóns á vinagreta;
• Guiso de carne;
• Froita de tempada;

Menú 273:

• Gazpacho;
• Salmón ´ferro;
• tarta de Santiago;

Menú 274:

• Ensalada de garabansos;
• Pescada á romana;
• froita de tempada;

Da miña bitácora

Ensalada de calabacín

Ingredientes:

• Cebola
• Zanoria
• Allo
• Aceite de oliva
• Viño branco (tipo Tío Pepe)
• Calabacíns
• Sal
• Pementa

Elaboración:

Pícanse a cebola, a zanoria e o allo moi miúdos e póñense nunha cazola co aceite de oliva e o viño branco. Cócense a lume lento uns 15 minutos; añádeselle o calabacín cortado en rodallas finas; déixase cocer 10 minutos máis; añádeselle o sal e a pementa.

Vértese a mistura nunha fuente e métese no frigorífico un par de horas.

Sérvese acompañada de picatostes.

Refresco de verán

Ingredientes:

• Auga
• Xeo (cubitos)
• Rodallas finas de colombro (pepino)

Especialmente recomendado para aquelas persoas que nunca teñen sede.

Produce lixeiros efectos diuréticos.

Ficha de traballo (33)

AS MULLERES NA COCIÑA

1. ¿Cando aprenderon a cociñar?
   • na adolescencia
   • antes de casar
   • cando casaron
   • paulatinamente, case sen decatarse
   • aínda seguen aprendendo
2. ¿Quen lles aprendeu?
   • nai
   • avoa
   • tías
   • irmáas máis vellas
   • na escola
   • viciñas
3. Cando eran nenas ou mociñas, ¿lembran que algún home da familia fixera a comida?
   • habitualmente
   • ocasionalmente
   • só algúns pratos
4. ¿Aprenderon a cociñar ás súas fillas?, ¿e ós seus fillos?
5. Actualmente, ¿algún homa súa familia cociña habitualmente?
6. ¿Ten á man algún libro de cociña?
7. ¿Úsao con frecuencia?
8. ¿Ten unha libreta ou caderno que foi anotando receitas?
9. ¿Intercambia receitas con outras persoas?
   • familiares
   • amigos
   • viciños
   • outros
10. ¿Consulta receitas por Internet?

Os nosos menús

Menú 268:

• Caldo galego;
• Peixesapo á cazola;
• Flan con tona;

Menú 269:

• Ensalada de pasta;
• Zancos de polo con pexegos en almíbar;
• Mousse de chiculate;

Menú 270:

• Ensalada mixta;
• Robaliza ó forno;
• Crepes recheos de crema;

Menú 271:

• Ensalada de atún;
• Chicharros (xurelos) en escabeche;
• Froita de tempada;

Pescada con pisto

Ingredientes:

• Lomos de pescada (sen espiñas);
• Pemento roxo;
• Berenxena;
• Calabacín;
• Ceboleta;
• Allo;
• Tomate;
• Viño branco;
• Aceite de oliva;
• Sal;

Elaboración:

Lávanse as verduras e trocéanse en anaquiños.

Ponse a cebola e mailo allo nunha cazola cun pouco de aceite de oliva para que se pochen; despois añádense as outras versuras; déixase facer uns 30 minutos; añádese o viño branco e, cando se evapore, o tomate;

Colócanse os lomos de pescada de xeito que queden ben cubertos e mantemos co lume baixo 10 minutos máis.

Utensilios

Ficha de traballo (32)

Comenta os seguintes refráns, ditos e expresión da fala popular galega:

• Ser unha persoa avinagrada;
• Contigo pan e cebola;
• Ir ó Ceboleiro;
• Das as cebolas;
• Pillar na allada;
• Saírlle nunha salsa;
• Virlle unha boa ensalada;
• Virlle de moca;
• Estar coma un flan;
• Caldeirada;
• Morra Marta, morra farta;
• Ser unha veiga aberta;
• Arroz para os pitos e bacallao para a tropa;

Escribe outras expresións similares.

Da miña bitácora