A auga

Moitos alimentos cocíñanse con auga (cocidos), tanto en quente (déixase ferver a auga antes de botar os productos na cacerola) ou en frío (póñense os ingredientes na cazola antes de poñela ó lume).

Auga con zucre:

Fervían a auga previamente, entre outras razóns porque o zucre disólvese millor na auga quente; añadíanlle zume de limón e bebíana morna para conseguir efectos astrinxentes e para alivia-las dores da gorxa; fría como bebida refrescante.

Auga con graxa: fervían a auga e añadíanlle unha area de sal e un pouco de manteiga de porco o de vaca; despois botábanlle sopas de pan; tomábana no almorzo en vez de leite, café ou chiculate;

Antes de facer unha casa facían o pozo, despois de comprobar que había auga e que esta servía paa o consumo humán. A situación do pozo debía respetar unhas distancias con relación ós pozos próximos abertos con anterioridade.

Supersticións:

Non é estrano que, sendo a auga un elemento básico para a vida, haxa moitas supersticións relacionadas con ela, pero mencionaremos somentes algunhas das que se refiren á inxesta de auga:

1. Co polbo e os marisco non se debe beber auga; tampouco co caldo ou inmediatamente dispois del;
2. Beber auga inmediatamente antes de comer quita o apetito;
3. Un vaso de auga morna en aunas axuda a regular o tránsito intestinal;
4. As mulleres menstruantes ou recén paridas on debían beber auga fría;
5. Non se debía beber a auga das fontes que daban ó Norte;
6. Había que beber auga de sete fontes para curar algunha doenzas;

Fragmento dos Diarios de Mariana Canabal:

Tiñamos un pozo na eira, xusto frente á porta da casa; pegado ó pozo un lavadoiro no que se lavaba a roupa a cotío, agás as mantas, os cobertores e as fundas dos xergóns que, unha vez ó ano, no verán, ían lavarse ó río. O pilón tamén se empregaba para poñer a refrescar o viño, as cervexas e as gaseosas na época de calor, pois daquela, finais dos 50 e comezos dos 60, non había frogríficos.

A auga sacábase cun caldeiro de zinc atado a un adival coa axuda dunha roldana. A roldana foi sustituída nos anos 70 por un pequeno motor eléctrico.

O caldeiro, o adival e a roldana colocábanse no seu sitio pola mañá cedo e non se retiraban ata a noitiña, porque a auga para beber e para cociñar sacábase no intre no que consumía, pois debía ser sempre fresca.

Os labradores que viñan traballar á veiga que estaba fronte á casa sacábana eles mesmos para beber directamente cun cazo, para enche-los porróns ou para refrescarse un pouco os días de calor.

Pola Nosa Señora, a mediados de agosto, moitos pozos secaban, afortunadamente non o noso, pero si os das casas viciñas, de xeito que lles proporcionabamos, segundo o costume da aldea, auga para beber, para cociñar, para dar ós animais e para o aseo persoal pero non para lava-la roupa que ían lavar ó río ou ó lavadeiro público, nen para regar os productos hortofructícolas, para o que empregaban augas residuais...

Refráns, ditos e expresións da fala popular referidos á auga:

1. A auga cría ras;
2. A auga dáa Deus de balde: dicíaselle ó que non se lavaba con frecuencia ou ó que andaba coa roupa suxa; é un dos ditos tradicionais que perderon a súa vixencia;
3. Agua corriente no mata a la gente;
4. Agua que no has de beber, déjala correr;
5. Auga pasada non move muíño;
6. Beber sen gaña: a idea de beber auga para hidratarse aínda que non se sinta verdadeiramente sede era allea á cultura tradicional, así que non se debía beber sen gaña porque segundo a filosofía popular "o beber quita o comer";
7. Cambia-las tornas: muda-lo rumbo dos acontecementos, mudar a relación de poder-sumisión ou de depenencia económica entre persoas, familias ou grupos sociais; a orixe do dito está no feito de torna-la auga, é dicir cambiar os terróns para modificar o curso da auga de regadío, dacordo coas quendas previamente establecidas; era un labor que facían os homes máis vellos da casa, coa axuda da ligoña, pola mañán cedo e máis á noitiña;
8. Estar a augas quentes;
9. Estar a pan e auga;
10. Non ter quen lle dé a un un ha auga quente;
11. Nunca digas desta auga non beberei;
12. Ó inimigo nen auga;
13. O peixe todo é auga: dito co qu moitos, principalmente os homes, rexeitaban o pescado ó que le atribuían erroneamente escaso valor nutritivo;
14. Pontevedra é boa vila: dá de beber a quen pasa;