Os nosos menús

Menú 1:

• Pementos de Padrón, se é tempada;
• Ensalada de leituga e tomate;
• Bacallao á galega;
• Iogurth

Os nosos menús é unha sección que ten como finalidade a de suxerir ideas ós visitantes da nosa páxina para diversificar o consumo de alimentos, rachar coa rutina e axudar a resolver ese problema tan común ás amas de casa como é "¿que fago de comer para mañán?".

Trátase de:

• productos fáciles de conquerir no mercado;
• receitas fáciles de elaborar;
• baixo custo;
• a inxesta de graxas, proteínas, vitaminas e sales minerais está equilibrada;

Bacallao á galega

Ingredientes:
bacallao
patacas
cebola
aceite de oliva
unhas gotas de vinagre
uns dentes de allo
sal
pementón

Elaboración:
Cócense as patacas, a cebola e o bacallao previamente desalado. Escúrreselle a auga por completo e colócase todo nunha fuente.
Prepárase un rustrido na tixola con aceite de oliva e allo, añádeselle un pouco de auga de cocer o bacallao, unhas gotas de vinagre e o pementón.
Vértese o rustrido sobre as patacas e o bacallao.

Os condimentos tradicionais da cociña galega

Na cociña tradicional galega empregábanse dous tipos de condimentos:

1. Cultivados ou elaborados polos propios paisanos:

• cebolas
• allos
• vinagre de viño
• viño branco e outros licores
• ourego
• loureiro
• menta
• anises e nébodas (estas para coce-las castañas)

2. Mercados nas tabernas ou nos ultramarinos (así chamados pola procedencia ou orixe de moitos dos productos que vendían):

• aceite
• sal
• canela en polvo e en rama
• pementón
• pemento picante
• pementa branca e negra
• azafrán
• especias, principalmente para os callos
• noz moscada

A cociña tradicional galega non abusa dos condimentos coma as cociñas chinas, da India ou árabes, entre outros motivos porque emprega productosfrescos e de excelente calidade, resgo común a toda a cociña mediterránea, aínda que estemos no Atlántico!

A sabidoría popular

Para aproveita-las peras e as mazás no inverno, que non soían madurar ata o mes do outono e a maioría delas caían ó chan por mor do aire e da chuvia, collíanse da árbore nun día seco, á tardiña para que non estiveran quentes do sol e colocábanse sobre a palla ou unha manta vella, sen se tocaren unhas ás outras; gardábanse no faiado ou na barra do cuberto.

Robaliza (lubina) ou dourada ó sal

Ingredientes:
Unha robaliza ou unha dourada
Sal gordo
Patacas
Unha cebola
Allo
Aceite de oliva
Vinagre de Módena

Elaboración:
Límpase o peixe polas agallas, sen abrilo, e lávase ben.
Ponse nun recipiente que poida ir ó forno entre dúas capas de sal gordo, tratando de que quede ben compactado. Métese no forno ben quente e cando o sal forme unha costra dourada xa está.
aparte, cócense as patacas cunha cebola e prepárase unha salsa con aceite, allo e vinagre.
Sepárase o sal con coidado e sérvese nunha fuente.

Ditos relacionados coa gastronomía

Recollemos moitos ditos e expresións da fala popular relacionados coa gastronomía e a alimentación. Velaí algúns deles:

1. A carne, carne cría: os nosos antepasados mantiñan a creenza de que os principais elementosnutritivos estaban nas carnes.


2. A fame é negra: emprégase para xustificar calquera comportamento individual ou colectivo que teña como obxectivo obter recursos monetarios ou en especie cando se carece por completo deles;


3. A festa foi rachada: houbo comida e bebida en abondancia e a troula prolongouse; emprégase tamén en tono irónico dirixíndose a unha persoa que participou nunha festa o dá anterior e chegou tarde ou mostra sinais de fatiga ou de sono;


4. A froita co tempo madura: dise dun asunto que se resolverá co paso do tempo e tamén dunha persoa que rematará recapacitando ou cedendo na súa postura radical.


5. A froita roubada é a que millor sabe; a expresión ten, desde logo, un siñificado no eido metafórico e ata lle podemos atopar unha certa relación coa froita prohibida e o relato de Xénese, pero en Galicia, ata os anos 70 aproximadamente, roubar a froita era un divertimento dos nenos e dos non tan nenos. Nas eiras abondaban as árbores frutais: maceiras, pereiras, pexegueiros, claudieiros, figueiras, cerdeiras, membrilleiros e, incluso, laranxeiros. A producción destes frutais era moi irregular, en parte porque as árbores non recibían os coidados axeitados. Por certo que moitas delas desapareceron por mor da concentración parcelariaó derriba-los balos para sustituílos polos actuais peches adaptados ós novos lindes das propiedades, xa que os paisanos tiñan o costume de pranta-las árbores perto dos muros para deixar libre parte da eira para a realización de labores como a malla, a descarga de carros de herba, toxo... A proximidade dos frutais ós muros era unha tentación e tamén unha axuda para os rapaces que, primeiro subían ós madarróns e despois, axudándose uns ós outros, aparrunchaban por entre as ramas para colle-la froita.


6. A pedir de boca: inmediatamente, tal como era o noso desexo.


7. A pescadilla que se morde a cola; fai referencia ó xeito de presentar as cariocas, pescadillas dun tamaño intermedio, nen excesivamente pequenas, que se fretirían directamente, nen grandes, que se cocerían como a pescada (merluza);

8. Albaroque: festa que celebran sobre todo os canteiros e os albaneles cando rematan de face-lo seu traballo, é dicir cando están feitas as paredes dunha casa e cuberto o tellado; face-lo albaroque é o mesmo que poñe-lo ramo, porque soían poñer un ramo de loureiro no cumio da casa; o convite corría por conta do contratista ou do dono da casa e celébrabano na taberna con viño, cervexas, xamón, chourizos, etc.


9. Andar coa fariña/andar na fariña: traficar con drogas.


10. Andar coma un perixel: andar aseado, pulcro, impecable;


11. Apodrecer de maduro: dise principalmente da froita, pero tamén dun asunto ou dun conflicto que xa non tensolución. Tamén "caír de maduro", renderse ou aceptar algo porque non hai máis remedio.


12. Apretarse o cinto: aforrar, administrsar millor os recursos cando son escasos, economizar;


13. Arroz para os pitos e bacallao para a tropa: é unha maneira de rexeitar estes dous productos que os paisanos, principalmente os homes, non tiñan en gran consideración; enlaza con outros ditos coma "comer coma un pito" (comer pouco) ou "rancho" (comida da tropa), que tamén comentamos neste blog;


14. Ata sete, tira Pepe: é un dito "comodín" que se pode aplicar en contextos moi diferentes; un deles é no tocantes á comida ou, mís ben á bebida; dise cando, despois de ter comido e bebido, lle insisten a unha persoa para que coma ou beba máis.


15. Beber ata caír de cú: beber en exceso, embriagarse.


16. Beber por un zoco: beber moito, sen importa-l calidade da bebida.


17. (Cando unha persoa bosteza) Fame ou sono ou ruindade do dono: lémbrame os verso de Antonio Machado que cito de memoria: "El español bosteza,/¿ será hambre o sueño?,/ ¿tendrá acaso el estómago vacío?/Más bien el vacío será en la cabeza".


18. Cargarlle o carro; servirlle comida e bebida en abundancia a unha persoa;


19. Cheira que arrecende: dise dun manxar que desprende un arume que invita a comelo;


20. Chuparse os dedos: dixe cando un manxar estar exquisito.


21. Coller (a alguén) na allada: sorprender a unha persoa facendo algo indebido; o mesmo que "coller coas mans na masa".


22. Come-las sobras: toma-los restos da comida doutros ou do día anterior;


23. Comer a dous carrillos: Comer moito e de présa.


24. Comer á punta do dente: comer con escrúpulo; morder só a puntiña da comida coma se te tivera medo de que non fora sabrosa ou non estivera en bon estado.


25. Comer ata fartarse; comer a fartar: comer en abondancia ata quedar saciado;


26. Comer ata reventar: comer en exceso;


27. Comer coma un descosido: comer moito e con apetito.


28. Comer coma un paxariño; ou tamén "comer coma un pito"; comer moi pouco, anque o dito non se corresponde coa realidade, porque os paxaros comen ó día ata tres veces o seu peso, por iso tamén se di "o animal de pico non pon ó amo rico";


29. Comer coma un Pepe: comer moito e de boa calidade; tamén comer coma un crego;


30. Comer coma un porco:comer en exceso e sen atender ás normas de educación;


31. Comer cos ollos, que se emprega tamén no plano metafórico; valorar un mnxar máis pola súa presentación que polo seu sabor ou valor nutritivo; "comer máis cos ollos que coa boca", envexar os alimentos que está comendo outra persoa; no plano metafórico, mirar con desexo sexual ou amoroso; reprender ou censurar coa mirada;


32. Comer de cuchara: inxerir caldos, sopas, cremas, compotas..., o que agora denominamos "dietas brandas", lixeiras, en contraposición a "comer de tenedor", carnes, pescados, tortillas...


33. Comer de fonda: comer nun establecemento hosteleiro (bar, taberna, fonda, mesón, restaurante...) de xeito habitual ou casual; tamén se di dunha persoa que non fai máis vida familiar que a de ir comer á casa.


34. Comer de gula: comer sen ter fame ou despois de estar saciado polo simple gosto das viandas. Tamén "comer de vicio".


35. Comer de tenedor;


36. Comer o caldo se unto: dito despreciativo para indicar pobreza ou iñorancia.


37. Comer o pan podre e o viño vinagre: dise dunha persoa ou dunha familia moi pobre ou moi avarenta.


38. Comer por sete: comer moito.


39. Comer trece á mesa (superstición); Ver entrada correspondente;


40. Comer un boi: comer moito, senti-la sensación de ter comido moito.


41. Comerlle as papas a alguén; superalo, tanto en estatura, coma en habilidades ou cualidades intelectuais e persoais;


42. Cuchipanda: comida abondante e festiva; esmorga.


43. Dá-la proba: compartir cos viciños alimentos, principalmente con ocasión da matanza;


44. Darlle a un unha auga quente; proporcionarlle un caldo, unha sopa ou unha infusión a unha persoa enferma ou desamparada; "non ter quen lle dé a un unha auga quente" é, na cultura tradicional galega, o símbolo da maior soidade;


45. É o viño o que fala por el; alude ós efectos desinhibidores do alcohol; emprégase para indicar que alguén está dicindo ou expresando algo que non expresaría estando sobrio;


46. Enche-lo bandullo: comer en exceso, sen importar moito a calidade dos manxares e case sempre a conta de outro; tamén gañas máis cartos dos que corresponderían en xustiza, porque, cando os alimentos escaseaban e/ou a diteta era monótona, sobreentendíase que parte das ganancias serían empregadas en cuchipandas;


47. Estar a augas quentes; inxerir somentes caldos e infusións por atoparse enfermo, inapetente ou non dispor doutros alimentos;


48. Estar a pan e auga;


49. Estar co estómago baleiro: non ter comido nada desde que un se levantou da cama.


50. Estar coma un flan: sentir medo ou temor; tremer de desconfianza;


51. Estar coma un ovo: estar delicado de saúde, sentirse fráxil física ousicoloxicamente; estar suscetibel, desanimado, deprimido;


52. Estar de bo ano: estar gordiño; tanto se pode referir a persoas coma a animais; as colleitas foron boas e houbo comida para todos; tamén estar de bo ver;


53. Estar de vicio: dise dun producto ou dunha comida moi apetitosa;


54. Estar en comida: Época ou épocas do ano nas que certos productos alimenticios, principalmente peixes e mariscos, ofrecen o seu millor sabor. Este coñecemento transmitíase sobre todo a traverso de ditos e refráns como "A berza en xaneiro sabe a carneiro", "Polo Sanxoán a sardiña molla o pan", etc.


55. Facer festa rachada: celebrar unha gran festa, na que non falte de nada tanto no tocantes á comida coma a diversión;


56. Facérselle a un a boca auga; debecer por un manxar que ten unha apariencia apetitosa.


57. Gaña-lo pan: traballar conquerindo un salario en cartos ou en especies.


58. Garda-la dieta: Observar tódalas recomendacións e prohibicións que a superstición popular mantiña sobre as mulleres recén paridas.


59. Gardar dieta: Absterse de comer certos alimentos por prescrición médica.


60. Gostarlle máis que ó gato os chourizos; Gostarlle algo moito a alguén, pois é ben sabido que os gatos debecen polos chourizos, por iso, nas cociñas radicionais, tíñanos pendurados no alto para que non lle chegaran.


61. Hai que saber gardar das risas para as choras (que tanto se pode referir á boa administración dos productos alimenticios, como dos cartos);


62. Ir para a pataqueira: morrer;


63. Irlle pola gorxa pequena; atragantarse.


64. Irse(lle) o comido polo servido: dise do traballo negocio ou persoa que ten tantas ganacias coma gastos, de xeito que non consegue beneficio algún.


65. Iso é fariña doutro costal: O asunto é máis serio do que se pensaba.


66. Manda-la proba: tamén traer a proba ou levar a proba, costume de levar os recén casados ós poucos días de casar ou ó voltar da viaxe de noivos algún manxar, principalmente doces, a familiares ou viciños que non asistiron ó convite. "Mandar a proba" era tamén mandar algunhas das viandas do convite ás persoas que ficaban na casa durante a celebración; soían ser as mesmas viandas que se consumían no banquete, o máis habitual carne asada e rosca ou máis tarde tarta.


67. Manterse do aire; comer moi pouco.
68. Manterse sen traballar: poder vivir, atender as necesidades básicas da persoa, entre as que evidentemente se atopa a de alimentarse, sen necesidade de realizar algún esforzo; o mesmo ou similar siñificado teñen "vivir de rentas" e "vivir do venga-a-nós";


69. Mantidas: dicíaselle ás mulleres que ían toma-los baños de mar á Toxa, O Grove, A Lanzada, etc. e pagaban o cuarto, pero facían elas a comida cos productos que levaban das súas casas.


70. Mantido: dito pexorativo, home que vive á conta dunha muller.


71. Mata-lo gusaniño: comer algo, pouco, para distrae-la fame;


72. Merendeiro: persoa á que lle gosta acodir a convites; que soe ir ás casas dos viciños ás horas de comer para ser convidado;


73. Meterse en fariña: Implicarse nun asunto, comezar unha tarefa.


74. Meterse nunha merendada: verse nunha situación complicada, comprometer un gasto importante sen estar seguro de poder facerlle frente; arriscarse; o mesmo que meterse en camisas de once varas ou meterse nun fregado;


75. Misturar papas con berzas e berzas con papas; díselle con sentido pexorativo a unha persoa desordenada nos labores diarios ou que confunde os termos nunha conversa. O mesmo sentido ten "misturar churras con merinas".


76. Molla-la palleta: beber, principalmente viño ou caña; o dito procede dos gaiteiros, pois a palleta é unha peza da gaita de fol.


77. Negarlle o pan e o sal: rexeitar a unha persoa, non ter piedade dela;


78. Nen chicha, nen limonada: dito que porcede da emigración latinoamericana, máis concretamente de Venezuela.


79. Nen probalo: rechazar un producto rotundamente, non consumilo endexamais.


80. Non come por non cagar (con perdón): Dise dunha persoa moi tacaña; é un dito pexorativo;


81. Non darlle a un unha auga quente;


82. Non deixar nen a proba: comelo todo, sen deixar resto algún;


83. Non estar o forno para bolos: tamén non estar o alcacén para gaitas, non ter ganas de bromas, estar preocupado ou malhumorado.


84. Non gañar nen para fariña; gañar moi pouco, porque a fariña é o producto imprescindible para a elaboración do pan, alimento básico e de gran valor simbólico; o mesmo sentido teñen "non gañar nen para pan" ou o hoxe politicamente incorrecto "non gañar nen para tabaco";


85. Non ter mans de fame: dise dunha persoa xenerosa nas dádivas e tamén á hora de darlle de comer ós xornaleiros ou convidados.


86. Nunca faltou un can nunha merenda;


87. O frío conserva: dito moi anterior á invención dos habituais frigoríficos e conxeladores, froito da observación e experiencia dos propios paisanos.


88. O inferno está posto a patacas;


89. O pan pide o compango;


90. O palleiro non se fai sen palla: dise referíndose a unha persoa gorda para indicar que o sobrepeso se debe a que come en exceso.


91. Pan con pan comida de tontos: ten omesmo sentido que "o pan pide o compango" (carne, fiambres, queixo...);


92. Papar: comer, comer en abondancia.


93. Papatoria: comida.


94. Pasar lambreta: pasar fame, non ter alimentos suficientes para satisface-las necesidades enerxéticas;


95. Pasar máis fame que un mestre de escola; alude ás escasas retribucións percibidas por estes profesionais.


96. Pedir papas; nos xogos de adiviñar, renderse, non querer discurrir máis e desexar que nos faciliten a solución.


97. Perdóolle o mal que me fai polo ban que me sabe; expresión empregada sobre todo polas persoas de máis idade cando inxiren un producto que lles está vedado ou unha cantidade excesiva dun alimento rico en graxas ou en zucre, demasiado salgado ou de difícil dixestión e, polo tanto, pouco recomendable desde o ponto de vista sanitario.


98. Poñer a caldo;


99. Poñer a pan pedir;


100. Poñer a remollo;


101. Poñer a serenar; Tamén se di "deixar a serenar". Expresión relacionada co xeito de tratar os alimentos, principalmente as carnes e máis concretamente as da caza. Consistía en adoba-la carne con allos, aceite de oliva, perixel ou ourego e viño branco drante 24 horas ou máis, revolvendo a mistura dúas ou tres veces ó día. Ás veces tamén se lle añadía azafrán ou pimentón.


102. Poñer coma folla de perixel: tamén poñer a caldo, poñer verde, poñer podre (a pesares de que verde e podre teñen siñificados opostos, ámbalas dúas expresións teñen o mesmo sentido), poñer a pan pedir, poñer fina/o, cantarlle as corenta (esta última expresión procede dos xogos de cartas): reprochar, censurar, repender duramente a unha persoa.


103. Poñerse as botas: comer moito de manxares exquisitos.


104. Poñerse cego (de comer); comer en exceso; tamén "poñerse morado", "poñerse coma o quico" (os quicos son unha especie d polos de corral que se ceban para a venta ou consumo); esta expresión contradícese coa de "non ver coa fame", pero iso é relativamente frecuente na paremioloxía tradicional;


105. Poñerse morado (de comer); comer en exceso;


106. Quedar coma un Pepe: quedar satisfeito despois de comer; menos frecuente "quedar coma unha Pepa";


107. Quien nísperos come, espárragos chupa, bebe cerveza y besa a una vieja, ni come, ni chupa, ni bebe, ni besa.


108. Quitarlle-las castañas do lume a alquén: libralo dun apuro, resolverlle un problema.


109. Saca-la barriga de mal ano; dise da persoa ou persoas que un día determiñado comenen abundancia, ata fartarse de aquilo que lles gosta e non poden tomar habitualmente. O dito ten que ver coa escasez de alimentos e a dependencia das colleitas dos principais productos (millo, trigo, centeo, patacas, fabas...) que, a miúdo, se botaban a perder por mor das plagas e das inclemencias metereológicas ou resultaban pobres polo uso reiterado das mesmas sementes e das mesmas terras.


110. Sacar tallada: Obter proveito ou beneficio dunha situación.


111. Saírlle nunha salsa: costarlle caro.


112. Señoritas de caldo á merenda; dito despreciativo aplicado ás mulleres de escasos recursos económicos, pero de familias socialmente ben consideradas, vidas a menos ou simplemente pobres porque tiñan a menos realizar algún traballo.


113. Ser can de moitas merendas; tamén ser un can merendeiro;


114. Ser can de moitas vodas: ter experiencia, en particular ter experiencia amorosa; ten un carácter pexorativo;


115. Ser de mal dente: comer pouco e de poucos productos;


116. Ser mal comedor: rexeitar moitos alimentos.


117. Ser todo mel e manteiga;


118. Ser un can merendeiro: dito despectivo que se lle aplica a quen sempre está disposto a ser convidado.


119. Ser un morto de fame: dito despreciativo para indica-la procedencia humilde da persoa á que se lle aplica.


120. Sobremesa: postre; tertulia informal que se forma despois de comer.


121. Sopetear: Empapar no mollo anaquiños de pan para comelos.


122. Te-lo cocido ben amarrado: ter asegurados os beneficios, o modo de vida, a seguridade económica;
123. Te-lo estómago vacío: non ter comido desde hai unhas horas ou desde o día anterior;
124. Ter a sartén polo mango: ter mando ou autoridade, capacidade para impoñerse e tomar decisións;


125. Ter bon paladar: saber apreciar o gosto da comida; diferenciar e identificar con facilidade os sabores.


126. Ter un queno manteña; non precisa traballar para atender ás súas necesidades básicas.


127. Ter un vacío no estómago: sentir unha sensación desagradable, case sempre debida a un estado de nerviosismo ou tamén de mareo, que desaparece despois de inxerir algún alimento sólido, ás veces abonda cun simple bocado de pan ou un caramelo;
128. Tes o prato na mesa: Díselle a unha persoa que ten na casa alguén da familia ou do servicio doméstico que lle prepara a comida. é unha expresión utilizada principalmente polas mulleres que se lamentan de ter que volver á casa coa ansia de cociñar cando están disfrutando doutra actividade. é sinónimo de levar unha vida con poucas preocupacións. Expresión similares: "tes quen cho faga", "non che caen os nenos do berce", "os nenos non che choran" ou "os porcos xa os tes mantidos".


129. Todo lle presta: vaille ben calquera comida, engorda sen comer en exceso;


130. Todo lle vai de sobexo;


131. Tomar unha farta: comer en exceso dun determiñado producto;


132. Unha taza de caldo dáselle a calquera;


133. Virlle unha boa ensalada: chegarlle unha factura abultada.


134. Virlle unha boa salsa;


135. Vivir á sopa boba/vivir da sopa boba; vivir sen traballar, aproveitándose do esforzo doutras persoas. A orixe deste dito está vencellada ó Camiño de Santiago e ós potaxes que lles ofrecían gratuitamente ós peregrinosen moitos conventos. Esta comida recibía o nome de "sopa boba" ou "galloufa" (comida de galos por considerar coma galos=franceses a tódolos que camiñaban a Compostela desde alén das nosas fronteiras) e os que se beneficiaban dela eran os galloufeiros.


136. Xuntarse a fame coas gañas de comer: Dise cando dúas ou máis persoas, que son amigas ou compañeiras, teñen os mesmos costumes, defectos ou vicios. Tamén se di de dous acontecimentos similares, case sempre disgraciados, que se producen simultaneamente.

Abondan os refráns, ditos e expresións relacionados tanto coa fame e a falta de alimentos, coma coa fartura e o exceso, entre outras razóns porque, non existindo recursos para conserva-los alimentos con garantía durante bastante tempo, alternábanse as épocas de penuria coas de "vacas gordas".

Condimentos: o ourego

Ourego en flor a mediados de agosto.
O ourego emprégase como condimento para calquera tipo de carne. Os paisanos galego cultivábano eles mesmos.
Recóllese a finais de agosto ou primeiros de setembro, antes de que chiva porque senón botarase a perder.
Deben cortarse só as flores e desbota-las follas e os troncos leñosos. Gardalas nunha caixa de cartón ou nunha bulsa de lienzo ata que estén completamente secas, logo poden conservarse nun bote de cristal ou nun taper.

Polvo á vinagreta

Ingredientes:
Un raxo de polbo
Cebola
Pemento verde e roxo
Olivas
Aceite de oliva
Sal
Vinagre

Elaboración:
Cócese o polbo e déixase enfriar; córtase en rodallas cunhas tesouras e añádenselle a cebola, o pemento verde e o pemento roxo cortados en anaquiños e as olivas.
Bótaselle o sal e rocíase coa vinagreta.

Ideal para tapear.